Την Κυριακή 11 Μαΐου 2014
το πρωί εψάλλη ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του
Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Θεολόγου Ντούβαλη, Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς
Μητροπόλεώς μας παρουσία του Δημάρχου Νικολάου Σκουφά κ. Ευστάθιου Γιαννούλη,
Αντιδημάρχου κ. Νικολάου Μπελή, Εκπρόσωπο του Καθηγητού Θεολογίας και τ. Δ)ντού
Β΄)θμιας Εκπαίδευσης κ. Σπυρίδωνος Κοντογιάννη ο ανηψιός του Δικηγόρος και
πρώην Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ν. Ιωαννίνων κ. Χρήστος Πάνου, ο
Πρόεδρος της Τ.Ε. Κομποτίου κ. Βησσαρίων Τσιώνος, ο Πρόεδρος της Αδελφότητας
Κομποταίων κ. Χρήστος Βλαχοπάνος, η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου
Κομποτίου κ. Παναγιώτα Στραγανιώτη-Κολιούλη, και πλήθος κόσμου.
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας
εψάλλη μνημόσυνο στην μνήμη της Οικογένειας ΓΕΡΟΣΤΑΘΗ και στην συνέχεια έλαβε
χώρα η τιμητική εκδήλωση στον Καθηγητή Θεολογίας και τ. Δ)ντού Β΄)θμιας
Εκπαίδευσης κ. Σπυρίδωνος Κοντογιάννη για την προσφορά του στην Κοινωνία και
τις προσπάθειες του για την μετακομιδή των οστών και της επιτύμβιας στήλης του
τάφου μεγάλου συγχωριανού μας Φιλικού και Ευεργέτου Κωνσταντίνου
Γεροστάθη από την Κέρκυρα στο Κομπότι την 11η Μαΐου 1972.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Παλαιάς Εκκλησίας Αγίου Γεωργίου Κομποτίου κ.
Γαβριήλ Χρ. Λεπενιώτης ανέγνωσε το Πρακτικό της απόφασης του με το οποίο τιμά
τον Καθηγητή κ. Σπυρίδωνα Κοντογιάννη.
Σύντομο χαιρετισμό έκανε
και ο Δήμαρχος Νικολάου Σκουφά κ. Ευστάθιος Γιαννούλης.
Τον λόγο πήρε ο Πρόεδρος
της Αδελφότητας Κομποταίων κ. Χρήστος Βλαχοπάνος ο οποίος μέσα από την
συναισθηματική φόρτιση αναφέρθηκε στον φίλο του Σπύρο Κοντογιάννη και τους
λόγους τους οποίους τιμούν εκτός από τους δύο Συλλόγους αλλά ολόκληρο το
χωριό μας το Κομπότι.
Την τιμητική πλακέτα, τον
πάπυρο, και αντίγραφο της φορητής εικόνος του προστάτου και εφόρου του
Κομποτίου Αγίου Γεωργίου η οποία είναι αφιέρωμα του 1743 Ευσταθίου Ιωάννου
γνωστό ως Γεροστάθη, παρέλαβε ο ανηψιός του καθηγητού Δικηγόρος και πρώην
Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ν. Ιωαννίνων κ. Χρήστος Πάνου, ο οποίος
μετέφερε χαιρετισμό από τον θείο του για την σημερινή τελετή.
Για τη «Προσφορά της
Οικογένειας Γεροστάθη στον αγώνα του 1821 και το Νέο Ελληνικό Κράτος» εκφώνησε
τον πανηγυρικό λόγο της ημέρας η Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Ελισάβετ-Μαρία Β. Λιάπατα. Μεταξύ άλλων η ομιλήτρια τόνισε τα εξής:
Στο διάβα των χρόνων και
της Ιστορίας το χωριό μας πέρα από την μορφή του Μεγάλου Πατριώτη Νικολάου
Σκουφά, Ιδρυτού και αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας έχει να επιδείξει με ιδιαίτερη
καύχηση την Οικογένεια Γεροστάθη. Ανεκτίμητη η προσφορά της
οικογένειας Γεροστάθη στην εθνική συνείδηση. Αναθέρμανε την Πίστη στην περίοδο
της Τουρκοκρατίας. Ζωήρεψε τη φλόγα της ιστορικής γνώσης. Φώτισε τις ηθικές
αξίες σε καιρό πνευματικού σκοταδισμού. Έχυσε αίμα για το χωριό. Αγωνίστηκε
υπεράνθρωπα για τη λευτεριά της πατρίδας. Εκατόν είκοσι εννέα χρόνων αγώνες και
θυσίες έχει να παρουσιάσει στο ιστορικό παρελθόν η οικογένεια Γεροστάθη του
Κομποτίου.
Ο Ευστάθιος Γεροστάθης ήταν
ο πατριάρχης της αρχοντικής και πλούσιας οικογένειας των Γεροσταθαίων από το
Κομπότι ¶ρτας. ¶ρχοντας του Κομποτίου, σοφός άνθρωπος, με θερμό πατριωτισμό,
υψηλό ήθος και βαθιά χριστιανική πίστη, άφησε στους ομοχώριους του ανεξίτηλη τη
σφραγίδα της προσωπικότητας του.
Θέλοντας να ικανοποιήσει
και να ενισχύσει το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα των συγχωριανών του, ανήγειρε
με δικά του έξοδα, στο κέντρο του χωριού, τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Η
ανέγερση έγινε το 1741 και σε διάστημα 40 ημερών, κατά το έθιμο τότε της
Οθωμανικής εξουσίας. Αξιόλογη, είναι η συμβολή του γιού του Αναστασίου
(Αναγνώστη) Γεροστάθη (Δοκίμιο «Περί ¶ρτης & Πρεβέζης, Σεραφείμ Ξενόπουλου)
στην πνευματική ανάπτυξη του τόπου. Τα σοφά του διδάγματα, σταχυολογημένα από
το γιαννιώτη λόγιο Λέοντα Μελά, έκαναν τη «Χρηστομάθεια Γεροστάθη», που
διαπαιδαγώγησε, σαν ανάγνωσμα των Δημοτικών Σχολείων, αρκετές γενιές. Ολόκληρη
γενιά διδάχτηκε από το Γεροστάθη στο Κομπότι. Από τη δάδα της σοφίας του
φωτίστηκαν οι μορφές του Ν. Σκουφά και του γιου του Κ. Γεροστάθη. Στα κελιά του
Αγίου Γεωργίου, στα πεζούλια της εκκλησίας, στη «Μεγάλη Πλάκα», στον καφενέ,
στη σύναξη, στις φιλικές συγκεντρώσεις της ¶ρτας και των Ιωαννίνων, στα αλώνια
και στο τζάκι του αρχοντικού του, τον άκουγαν αχόρταγα μικροί και μεγάλοι,
βυθισμένοι σε πατριωτικούς στοχασμούς.
Ο Αναστάσιος Γεροστάθης
δολοφονήθηκε το 1807 από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, κοντά στο χωριό Κομιζάδες
(σημερινό Αμμότοπο) της ¶ρτας, επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει την περιοχή του
Κομποτίου στο γιο του Αλή, Μουχτάρ πασά. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πηγές ή
πληροφορίες για το που βρίσκεται ο τάφος του.
Έτσι, άρχοντας γεννήθηκε
στο Γεροσταθαίϊκο αρχοντικό και ο Κωνσταντίνος Γεροστάθης από άρχοντες γονείς
το έτος 1770. Η ανατροφή του αρχοντική και η μόρφωσή του επιμελημένη. Ο
Κωνσταντίνος έφυγε από το Κομπότι για την Κέρκυρα σε ηλικία 37 ετών, το 1807,
με πυρωμένη την καρδιά από το πλήγμα της δολοφονίας του πατέρα του. Οι
ιστορικές μας πηγές, παρουσιάζουν τον Κωνσταντίνο Γεροστάθη ως καλό και αγαθό
άνθρωπο, με τη μόρφωση των γραμμάτων και το στολίδι της γλωσσομάθειας, με τον
πολιτικό νου και το φλογερό πατριωτισμό, με τον κύκλο των λογίων, των αρχόντων
και των υψηλών προσώπων, με τη μεγαλεμπορική δράση και την εθνική
προσφορά, με την ηθική ζωή και τις ευεργεσίες του.
Στα τέλη του 1818 με αρχές
του 1819, ο Κωνσταντίνος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Αριστείδη Παππά,
όπου και ξεκινάει η συνεισφορά και ο αγώνας του για την απελευθέρωση της
Ελλάδας από τους Τούρκους. Ενημερώνεται για την πολιτική κατάσταση των
ευρωπαϊκών κρατών και γνωρίζει τα συμφέροντα και τις διαθέσεις τους σχετικά με
την απελευθέρωση της Ελλάδας, από επιστολές, αλλά και από εφημερίδες, που του
αποστέλλουν από το εξωτερικό σημαίνοντες Φιλικοί. Φροντίζει για την
ανασυγκρότηση των ελληνικών δυνάμεων, αποστέλλοντας εφόδια και χρήματα, σε
περιοχές όπου ο τούρκικος ζυγός πλησιάζει απειλητικά (Μεσολόγγι, Κάλαμος,
Ναύπλιο κ.α.). Το Λονδίνο, το Παρίσι, η Νεάπολη, η Τεργέστη, η Αγκώνα και άλλες
πόλεις της Ευρώπης είναι τόποι των συναλλαγών του. Επίσκοποι, πρίγκιπες,
λόγιοι, πολιτικοί, εφοπλιστές, τραπεζίτες, έμποροι και τόσοι άλλοι, που
αναφέρονται στις επιστολές που έστελνε και λάμβανε, είναι οι άνθρωποι του
κύκλου του.
Ήταν ο ανεκτίμητος φίλος
της οικογένειας Καποδίστρια.Έμπιστος συνεργάτης του
Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Αντιπροσώπευε στην Κέρκυρα τη Φιλική Εταιρεία και
είχε αναλάβει την αλληλογραφία με τις φιλελληνικές εταιρείες της Ευρώπης και
της Αμερικής. Σώζονται 46 ιδιόχειρες και ενυπόγραφες επιστολές προς τον Ιωάννη
Καποδίστρια, από τις οποίες μία γραμμένη στην ιταλική γλώσσα, που βρίσκονται
και φυλάσσονται στον υπ’ αριθμόν 354 φάκελο Ιωάννη Καποδίστρια της Δημόσιας
Βιβλιοθήκης της Κέρκυρας. Από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, γίνεται ολοφάνερο
ότι οι δύο άντρες διατηρούσαν στενές σχέσεις και ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας
έτρεφε βαθειά εκτίμηση για τον Κων/νο Γεροστάθη. Μελετώντας τις επιστολές,
βλέπουμε ότι ο Κων/νος Γεροστάθης ενεργούσε για την προμήθεια τροφών και
σίτου από το εξωτερικό για λογαριασμό του Ελληνικού Κράτους, καθώς και τη
διαχείριση του Εθνικού Δημόσιου χρήματος. Ενημερώνει τον Ιωάννη Καποδίστρια και
την Ελληνική Κυβέρνηση για τη γενική αλλά και ειδική κατάσταση που επικρατεί
στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, γνωστοποιεί στον Κυβερνήτη την ανεξαρτησία του
Βελγίου, την προσέγγιση των ρωσικών στρατευμάτων στη Βαρσοβία, τις ταραχές στη
Γαλλία, τις παραιτήσεις γάλλων υπουργών και γενικά σκιαγραφεί την όλη κατάσταση
στην Ευρώπη και αναφέρει ειδήσεις που, όπως ο ίδιος γράφει, δεν αναφέρονται
στις εφημερίδες της Ευρώπης, με τα εκδιδόμενα στην Ευρώπη επιστημονικά φυλλάδια,
βιβλία και χάρτες.
Αλλά και για προβλήματα που
απασχολούσαν τη σκλαβωμένη τότε Ήπειρο πληροφορεί τον Κυβερνήτη. Ειδικότερα,
αναφέρει την επιθυμία του Σιλιχτάρ Βόδα (έναν από τους χειρότερους αρχηγούς των
Αρβανιτάδων) να εγκαταλείψει την Ήπειρο, εξαιτίας των επιτυχημένων
επαναστατικών κινημάτων των Ηπειρωτών. Γνωστοποιεί, επίσης, την άφιξη
προσφυγικού κύματος Ηπειρωτών στην Κέρκυρα, λόγω της άφιξης του Κιουταχή στα
Ιωάννινα. Με ψυχική συντριβή αναφέρει τις δολοφονίες και καταδίκες του
«Μεγίστου Βεζίρ Ρεσίθ Πασά» εις βάρος των Ηπειρωτών, που επιχείρησαν κίνημα
εναντίον του κατακτητή, και που στο κίνημα έλαβαν μέρος τα Ιωάννινα, η ¶ρτα, η
Πρέβεζα, η Πάργα και το Δελβίνο. Δεν παραλείπει, επίσης, να ανακοινώσει στον
Καποδίστρια το θάνατο του Μητροπολίτου ¶ρτης Ιγνατίου, μετέπειτα
Ουγγροβλαχίας. Επιπλέον, μεταφέρει στον Κυβερνήτη την αδυναμία των
Χειμαριωτών και Ηπειρωτών εναντίον των Τουρκαλβανών, ζητώντας τη βοήθεια του
Έθνους. Σε άλλη επιστολή, του διεκτραγωδεί την επικρατούσα κατάσταση στην
Ήπειρο, όπου οι Αλβανοί εκδιώχνουν τους Χριστιανούς.
Κατά γενικό κανόνα, οι
επιστολές αυτές έχουν συγκεκριμένη δομή: στο πάνω αριστερό μέρος φέρουν τον
τόπο προορισμού, στο πάνω δεξιό μέρος τον τίτλο και το όνομα του Κυβερνήτη
(«προς τον εξοχώτατον…») και κάτω από αυτό, που και πότε γράφτηκαν οι
επιστολές. Στο τέλος των επιστολών υπάρχει πάντα το «ο σος δια βίου» και η
υπογραφή του αποστολέα Κων/νος Γεροστάθης.
Στο ίδιο αρχείο του
Καποδίστρια και στον υπ’ αριθμόν 54 φάκελο, ανακαλύπτουμε δύο ακόμη επιστολές,
ιδιόγραφες του Κων/νου Γεροστάθη, απευθυνόμενες προς τον αδερφό του Κυβερνήτη,
Αυγουστίνο Καποδίστρια. Και οι δύο αυτές επιστολές γράφτηκαν μετά τη δολοφονία
του Κυβερνήτη Ιωάννου Καποδίστριαˑ στην πρώτη εκφράζει προς τον Αυγουστίνο τη
βαθειά του λύπη για το θάνατο του Κυβερνήτη, ενώ στη δεύτερη τον ρωτά σχετικά
με το χρηματικό ποσό που βρίσκεται στα χέρια του και αποτελεί μέρος δημοσίου
χρήματος, που διαχειριζόταν κατ’ εντολή του Κυβερνήτη.
Συμπεραίνουμε από το περιεχόμενο των επιστολών την ανεκτίμητη πατριωτική δράση
του Κων/νου Γεροστάθη και το ρόλο που διαδραμάτισε αφ’ ενός μεν για τη
σταθεροποίηση του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, αφ’ ετέρου δε για την
απελευθέρωση του υπόλοιπου Ελληνισμού.
Ο Κων/νος Γεροστάθης πέθανε
στις 22 Ιουνίου του 1870 σε ηλικία 100 ετών και κηδεύτηκε στον Ιερό Ναό της
Παναγίας των Ξένων στην Κέρκυρα. Τη διαθήκη του συνέταξε στις 22 Ιουνίου του
1862 ο τότε συμβολαιογράφος Κέρκυρας Γεράσιμος Λιόπουλος. Με τη διαθήκη του
κληρονομεί η αδερφή του Ευφροσύνη την κτηματική του περιουσία στο Κομπότι, ενώ
ο υπόλοιπος πλούτος του διατίθεται στην Παιδεία και στη Μόρφωση. Ο Κων/νος
Γεροστάθης, με μετοχές του, κληροδοτεί στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Κέρκυρας
για τις σπουδές μιας φτωχής νέας στο Παρθεναγωγείο και στο Πανεπιστήμιο των
Αθηνών τη δωρεάν φοίτηση ενός νέου από το Κομπότι, την περιφέρεια ¶ρτας, την
Ήπειρο ή την Κέρκυρα.
Για την πολύτιμη αυτή
προσφορά του, οι κάτοικοι του Κομποτίου θεώρησαν χρέος τους τη μετακομιδή του
τάφου του από την Κέρκυρα στο Κομπότι.Η ύπαρξη του τάφου του
Φιλικού και Ευεργέτου Κων/νου Γεροστάθη γνωστοποιήθηκε από τον Κομποταίο τότε
Ταξίαρχο Χωροφυλακής Ηλία Λάζο.Η παρουσία στην Κέρκυρα και
οι ενέργειες του συγχωριανού μας καθηγητή κ. Σπυρίδωνα Δ. Κοντογιάννη σε
συνεργασία με την Κοινότητα Κομποτίου επί Προεδρίας Γεωργίου Βαρέλη, του
Νομάρχη ¶ρτας Κων/νου Οικονομάκου και την λήψη των σχετικών αδειών
προέβησαν στην μετακομιδή των οστών και της επιτύμβιας στήλης του
τάφου του Κωνσταντίνου Γεροστάθη από την Κέρκυρα στο Κομπότι την 11η
Μαϊου 1972. Τα οστά του
ενταφιάστηκαν στο νότιο προαύλιο του Ναού του Αγίου Γεωργίου Κομποτίου.
Για τα οστά του διαμορφώθηκε με δαπάνη της Κοινότητας καλλιμάρμαρο μνημείο, στο
οποίο τοποθετήθηκε η επιτύμβια στήλη, που φέρει ανάγλυφο το έμβλημα της Φιλικής
Εταιρείας. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 20-5-1973. Προς τιμήν του, στήθηκαν
επίσης δύο μαρμάρινες αναμνηστικές στήλες, που φέρουν εμπρός το ιστορικό του
ανδρός και δεξιά το ιστορικό της μετακομιδής του τάφου του και μαρτυρούν
το τεράστιο έργο του Κων/νου Γεροστάθη.